(Stik)stof tot nadenken

18 november 2019

Gastblog van Peter Oosterhof- Even voorstellen, mijn naam is Peter Oosterhof, melkveehouder in Foxwolde (Noord Drenthe). Sinds een 5-tal jaren ben ik een proces ingegaan om het boeren weer leuk te maken, niet alleen voor mij maar ook voor mijn omgeving. Tegen de stroom in heb ik keuzes gemaakt die achteraf gezien geweldig toekomstbestendig en heel actueel blijken te zijn. In deze blog probeer ik dan ook kort en bondig uit te leggen hoe natuurinclusieve, kringloop en/of regeneratieve landbouw een oplossing biedt voor de hedendaagse problematiek.

Stikstofdepositiereductie… moeilijke term maar in mijn ogen niet zo heel erg ingewikkeld te realiseren. Met minder input (kunstmest en krachtvoer) ook minder emissies. Ga daarnaast ook nog eens zo veel mogelijk beweiden en je hebt een gescheiden mest- en urinesysteem, geen ammoniakuitstoot dus, met een betrouwbaarheid en waarheid als een koe. Een koe die van gras melk maakt, gras waar wij als mensen niets mee kunnen, omzetten tot hoogwaardige eiwitrijke producten. En dat in een prachtige korte natuurlijke kringloop, waarbij goed en gezond bodemgebruik de basis is, mooier kunnen we het niet maken… De koe in de wei en dus geen dure innovatieve stalsystemen!

Zonder KAS (kunstmest) geen gras, is een veel gebruikte uitspraak van mijn gangbare collega’s. Beter is zonder KAS geen PAS ;). Niet de veestapel halveren maar de input naar beneden. Graslandopbrengst verhogen door het aanbrengen van diversiteit (klavers en kruiden); economie en ecologie hand in hand. Door het ook nog eens veel te beweiden heb je meer verschillende groeistadia van gras op je kavel, dus niet alles in een keer plat maar groeitrappen maken. Wat ook weer gunstig is voor het wild en de insecten, die hierdoor een beter aanbod van voedsel en of beschutting hebben. Minder maaien door veel weiden, spaart je bodem, (geen verdichting) bespaart diesel (CO2) en het voorkomt maaislachtoffers (hazen, reeën en kuikens). Ook blijven erna beweiding nog bloeiwijzen staan, zodat ook de insecten een maaltje paraat hebben en dus ook weer de vogels. Ook haal je door veel te beweiden de hoogste voedingswaarden van je land. Conserveringsverliezen bij inkuilen zijn ongeveer 15 tot 20 %. Door de hoogste voederwaarde te behouden, hoef je die dus ook niet meer te compenseren door aanvullend krachtvoer. Bovendien is elke wagen gras die je van je land haalt ook automatisch weer een tank met veelal drijfmest retour (CO2, NH3).

Maximaal begrazen, minimaal “berazen”. De trekker meer in de schuur dan op het land. Nitraatuitspoelingsreductie… Door meer diversiteit aan planten ook een beter en dieper wortelend gewas, dus betere opname van voedingstoffen door de planten, betekent dus ook veel minder uitspoeling. Maar de grootste winst is natuurlijk; het minder bemesten, geen kunstmest en door het vele beweiden is er minder drijfmest in de put. En door dit weer te verdelen in kleinere giften, kan de bodem dit vele malen beter handelen dan het nu toegepaste “drijfmestinfuus”! Schoon drinkwater dus, met dank aan de boer! CO2 uitstootreductie… zie boven. Met als toevoeging dat er door het geen (stikstof)kunstmest te gebruiken door de kunstmestindustrie ook geen CO2 en stikstof wordt uitgestoten. 25% van de Nederlandse aardgasproductie gaat op aan de productie van stikstofkunstmest, zegt men. Ook legt divers diep wortelend grasland meer organische stof en dus CO2 vast. En zorgt stikstof voor afbraak van organische stof in de bodem en dus het minder vast leggen van CO2. Klimaatbestendig.. door meer organische stof in de bodem vast te leggen is er een betere vochtregulerende werking, dus minder last van extremen qua droogte en hevige neerslag. Biodiversiteitsverlies…zie boven…

Diversiteit is de sleutel voor een goede graslandopbrengst. Zonder de nodige bemesting laat het tegenwoordig gebruikte Engels raaigras het snel afweten. Meer diversiteit in planten is ook meer diversiteit aan insecten en bodemleven. Landschapspijn…. Door de koeien het meeste werk te laten doen is kavelvorm en grootte minder van belang. Landschapselementen staan dan ook minder in de weg en worden juist een meerwaarde. Schaduw voor de koeien, plek voor het wild en de vogels die op hun beurt weer de muizenpopulatie in toom houden. Meer natuurruimte op boerenland, de koe in de wei. Dit is toch vele malen aantrekkelijker dan grote met luchtwassers uitgeruste “melkfabrieken”, waarin de koe zoveel mogelijk melk moet produceren om de zo uit de hand lopende kosten dusdanig te verdunnen zodat er nog voldoende cashflow over blijft om de rekeningen van voerleveranciers, loonwerkers en dierenarts te betalen….. pffff… wat een zin…helaas uit ervaring… jarenlang geboerd met dit soort opgeklopt ”vakjargon”! Als je het maar vaak genoeg hoort, ga je het vanzelf geloven. Het is nu tijd voor een ander geluid!!! Maatschappelijke waardering…

Zie boven, een divers landschap met weidende koeien en plek voor natuur. Minder transportbewegingen op de relatief smalle weggetjes in het buitengebied. Meer ruimte voor kleinschalige agrarische initiatieven, een plus voor een leefbaar platteland. Gezonde voeding… Grasgevoerde koeien schijnen gezondere producten te produceren. Iets met Omega 3. Ook de koeien zijn gezonder, vroeger (voor mijn ommezwaai) voelde ik me soms meer apotheker dan boer. Nu is de dierdagdosering, een maatstaf voor medicijngebruik, extreem laag. Of dit nou komt door een lagere melkproductie, kruidenrijk grasland, minder krachtvoer of een minder melk-typisch gefokte koe weet ik niet, maar het zal ook zeker de combinatie zijn. Of hoort deze tekst nu onder het kopje antibioticaresistentie? Reductie gewasbeschermings- en bestrijdingsmiddelen…Biodiversiteit zorgt voor balans, in bodem en gewas. De in de bodem aanwezige schimmels en micro-organismen moeten hun werk kunnen doen. Gif is dus ongewenst en niet nodig. De bestrijding van Ridderzuring en Distels is nog wel een dingetje….. Economie.. Door veel stappen weg te laten tussen koe en gras, bespaar je op heel veel kosten. Als boer ben je niet langer een verdienmodel voor de toeleverende bedrijven, maar boeren krijgen weer een eigen verdienmodel.

Is het dan allemaal zo simpel….. Nee, niet voor elk bedrijf zijn dit soort oplossingen weggelegd, maar voor een groot aantal grondgebonden extensieve bedrijven is dit inderdaad een pracht van een oplossing. Het is alleen een heel lastige stap om te zetten. Veel erfbetreders zullen proberen de boer op andere gedachten te brengen, meer bemesten, meer bijvoeren en meer gaan melken. Op mijn bedrijf is het de laatste jaren meer, door minder geworden. Minder kosten, meer verdienen- meer werkplezier-meer ruimte voor natuur en weer meer boer. Is er dan helemaal niets minder geworden hoor ik u denken? Ja de uitstoot; minder NH3-minder CO2. En minder stress.