Zandbijwaaiertje op Vroege zandbij

6 april 2021

Zandbijwaaiertje op Vroege zandbij

Door natuurspotter Joop Verburg

Af en toe komen heel onverwachte dingen op je pad. Dat pad van mij is in deze tijd vooral: Kijken naar dagvlinders, nachtvlinders, wilde bijen en andere insecten. Ik was bij het insectenhotel bij de Vlindertuin om foto’s te maken van wilde bijen. Ik zag Honingbijen en verschillende soorten wilde bijen vliegen op de wilgenkatjes en op de eerste bloempjes van de Sleedoorn en ik zag de allereerste metselbijen rondvliegen bij het insectenhotel. Ik maakte een foto van een zandbij op een wilgenkatje en ik zag op het achterlijf twee aparte vleugeltjes Ik had ooit wel eens gelezen over een parasiet die zich ophoudt in en bij het achterlijf van een zandbij. Het lukte om meer foto’s te maken, vooral omdat de bij zo vriendelijk was om op mijn vinger, waarmee ik het takje stilhield, te klimmen. Daarna begon de zoektocht. Zoeken naar het verhaal over deze parasiet en over de zandbij zelf. Ik geef hier maar een korte weergave, maar het is allemaal even interessant.

Het Zandbijwaaiertje is een bijzonder insect van slechts een paar millimeter groot. Alleen het mannetje heeft vleugels en wanneer die uitsluipt uit de pop uit het achterlijf van een bij, leeft hij slechts enkele uren. In die tijd moet hij een vrouwtje vinden en haar bevruchten. Hij vindt haar waarschijnlijk door geurstoffen die het vrouwtje afgeeft. De vrouwtjes verblijven ook na de ontpopping tussen de segmenten van het achterlijf van een zandbij. Eigenlijk is het alleen een zak met eieren, waarbij alleen het kopborststuk tussen de achterlijfsegmenten van de bij uitsteekt. Het vrouwtje maakt ook een hormoonachtig stofje dat de bij beïnvloedt en trager maakt. Zou dat niet zo zijn, dan zou het Zandbijwaaiertje de bij nooit kunnen benaderen. Na de bevruchting ontwikkelen zich de larven in het bijenlichaam. Wanneer de bij een bloem bezoekt, laten de larven zich op de bloem vallen. Zij wachten af tot er een andere bij van het soort waar zij bij horen, langskomt en hechten zich daaraan vast en liften mee naar het nest. Daar dringen zij naar binnen in het lichaam van een larve. Dan begint de cyclus opnieuw. Het lijkt allemaal gruwelijk, maar zowel gastheer tegen wil en dank als parasiet zijn onderdeel van een groot geheel waarin orde is en evenwicht.

De determinatie van zandbijen is al heel lastig en zandbijwaaiertjes blijken ook uit een groot aantal verschillende soorten te bestaan. Ik heb daarom bij diverse deskundigen nagevraagd om welke soorten het hier gaat en heb uiteindelijk te horen gekregen dat het gaat om de Vroege zandbij (Andrena praecox) en het Zandbijwaaiertje (bij Vroege zandbij) de Stylops praecocis. Op de foto’s zie je de vleugels van het parende mannetje op het achterlijf van de bij. Wanneer je scherp kijkt, kun je op een paar foto’s ook de knotsvormige sprieten van het Zandbijwaaiertje zien. Er is nog veel te ontdekken over het leven van deze bijzondere parasieten.