WNF Living Planet Report: Nederlandse natuur in grote problemen

6 februari 2020

Onze Nederlandse natuur op land staat er slechter voor dan ooit. Sinds 1990 zijn populaties wilde dieren in zowel open natuurgebieden zoals heide, als in het agrarisch landschap, gemiddeld gehalveerd. Diverse vogel-, vlinder- en reptielensoorten die vroeger algemeen voorkwamen zijn tegenwoordig zeldzaam. Deze zorgwekkende ontwikkeling blijkt uit het door het Wereld Natuur Fonds (WNF) gepubliceerde Living Planet Report Nederland, getiteld ‘Natuur en Landbouw Verbonden’. Het rapport dringt aan op een snelle en structurele vermindering van stikstof – een belangrijke veroorzaker van verlies aan biodiversiteit – om onze unieke Nederlandse natuur een kans te geven te herstellen.

Dierpopulaties in heidegebieden hardst getroffen

Dierpopulaties in open natuurgebieden, zoals heide, zijn de afgelopen dertig jaar sterk achteruitgegaan. In heidegebieden op hoge zandgronden met zeer hoge stikstofneerslag, is de omvang van dierpopulaties gekelderd: gemiddeld met bijna 70%. Kenmerkende planten- en diersoorten in die gebieden zijn slecht bestand tegen de effecten van te hoge concentraties stikstof. Deze hoge concentraties worden voornamelijk veroorzaakt door stikstofuitstoot afkomstig uit de veehouderij. Een heel zichtbaar gevolg is dat de heide vergrast: open plekken groeien dicht en unieke planten van het heidelandschap worden overwoekerd door snel groeiende grassen die van stikstof houden. De gevolgen voor planten werken weer door op dieren: veel vlinders en andere insecten zijn het slachtoffer van het verdwijnen van hun voedselplanten. Het tekort aan insecten werkt vervolgens negatief door op de insectenetende dieren, zoals vogels. Iconische soorten zoals korhoen en tapuit worden ernstig bedreigd, de duinpieper is al verdwenen en ook de boomleeuwerik lijdt onder de te hoge stikstofdepositie. Sterke dalers onder de vlinders zijn de kleine heivlinder en het gentiaanblauwtje en ook unieke reptielen hebben ernstig te lijden. Het afplaggen van de bodem om stikstof af te voeren en begrazing door schapen en runderen tegen de woekerende grassen heeft de afname van dieren duidelijk niet kunnen stoppen.

Agrarisch gebied: sterke daling onder broedvogels en vlinders

In agrarische gebieden zijn populaties wilde dieren gemiddeld gehalveerd. Van de boerenlandvogels behoren de veldleeuwerik, patrijs en kemphaan tot soorten die de sterkste daling laten zien. Oorzaken zijn de intensieve landbouw, verdroging en het gebruik van bestrijdingsmiddelen. De achteruitgang onder vlinders van het boerenland is schrikbarend: onder andere door monotone weilanden met Engels raaigras zonder bloemen en kruiden zijn populaties met gemiddeld 60 procent afgenomen. De meeste soorten, waaronder de argusvlinder en het geelsprietdikkopje, komen alleen nog voor op dijken, bermen en akkerranden.

Gezamenlijke opgave

Het Living Planet Report concludeert dat herstel van biodiversiteit mogelijk is maar om doorzettingsvermogen vraagt. Er zijn forse investeringen nodig in de kwaliteit en kwantiteit van natuur én in een omslag van de landbouw. Boeren hebben hiervoor steun nodig zodat zij kunnen omschakelen naar natuurvriendelijke kringlooplandbouw.